(Değişik:
17/12/2003-5024/2 md.)
A) Malî tablolarda yer
alan parasal olmayan kıymetler aşağıdaki hükümlere göre enflasyon
düzeltmesine tâbi tutulur.
1. Kazançlarını bilanço
esasına göre tespit eden gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri fiyat
endeksindeki artışın, içinde bulunulan dönem dahil son üç hesap
döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde % 10'dan fazla
olması halinde malî tablolarını enflasyon düzeltmesine tâbi tutarlar.
Enflasyon düzeltmesi uygulaması, her iki şartın birlikte gerçekleşmemesi
halinde sona erer.
Kapsama giren
mükellefler, geçici vergi dönemlerinin sonu itibarıyla malî tabloları
düzenlemek ve enflasyon düzeltmesi yapmak zorundadırlar. Geçici vergi
dönemlerinde yukarıda belirtilen oranların tespitinde, son üç hesap
dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dahil önceki otuzaltı ay ve
içinde bulunulan hesap dönemi yerine son oniki ay dikkate alınır. Bir
hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde
düzeltme yapılması halinde takip eden geçici vergi dönemlerinde ve
içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da düzeltme yapılır.
(700 Sayılı KHK'nın 46 ncı maddesiyle
değişen ibare; Yürürlük:09.07.2018)Cumhurbaşkanı(*); bu maddede
yer alan % 100 oranını % 35'e kadar indirmeye veya tekrar kanunî
seviyesine kadar yükseltmeye, % 10 oranını ise % 25'e kadar çıkarmaya
veya tekrar kanunî seviyesine kadar indirmeye yetkilidir.
2. Bu maddenin
uygulanmasında;
a) Parasal olmayan
kıymetler; parasal kıymetler dışındaki kıymetleri,
b) Parasal kıymetler;
Türk Lirasının değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı
kaldığı halde satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde
değişen kıymetleri (Yabancı paralar da parasal kıymet olarak dikkate
alınır.),
c) Enflasyon
düzeltmesi; parasal olmayan kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate
alınacak tutarlarının düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle, malî
tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücü cinsinden hesaplanmasını,
d) Düzeltme katsayısı;
malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, düzeltmeye esas
alınan tarihi içeren aya ait fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen
katsayıyı,
e) Ortalama düzeltme
katsayısı; malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bu
endeks ile bir önceki dönemin sonundaki fiyat endeksi toplamının ikiye
bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde edilen katsayıyı,
f) (Değişik: 30/3/2006
– 5479/11 md.) Fiyat endeksi (ÜFE); Türkiye İstatistik Kurumunca Türkiye
geneli için hesaplanan Üretici Fiyatları Genel Endeksini,
g) Reel olmayan
finansman maliyeti; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına (yabancı
para üzerinden borçlanmalarda (5228
sayılı Kanunun 9'uncu maddesiyle değiştirilen ibare) borcun
alındığı tarihteki Türk Lirası karşılıklarına), borcun kullanıldığı
döneme ait TEFE artış oranının uygulanması suretiyle hesaplanan tutarı,
h) Toplulaştırılmış
yöntemler;
aa) Basit ortalama
yöntemi; gelir tablosu kalemleri ile stokların düzeltmede esas alınacak
tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısı ile
çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmasını,
ab) Hareketli ağırlıklı
ortalama yöntemi; dönem sonu stok ve dönem içinde satılan mal
maliyetinin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının hareketli
ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle enflasyon
düzeltmesine tâbi tutulmasını (Bir önceki döneme ait düzeltilmiş satılan
mal maliyeti enflasyon düzeltmesi yapılan dönemin sonuna taşıma
katsayısı uygulanarak taşınır. Bu hesaplamalarda amortisman ve reel
finansman giderleri, endekslenmeden dikkate alınır.),
i) Hareketli ağırlıklı
ortalama düzeltme katsayısı; enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş dönem
başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve
giderlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş değerleri toplamının,
dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine
esas alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile bulunan katsayıyı,
j) Taşıma; malî
tablolardaki parasal ve parasal olmayan tutarların, taşıma katsayısı
kullanılarak ilgili dönemin sonundaki yeni değerlerinin hesaplanması
işlemini,
k) Taşıma katsayısı;
malî tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bir önceki
dönemin sonundaki (yıl içinde işe başlayanlarda, işe başlanılan aya
ilişkin) fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıyı,
l) Enflasyon fark
hesapları; parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri
ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklarının kaydedildiği
hesapları,
m) Enflasyon düzeltme
hesabı; parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların
kaydedildiği hesabı (Bu hesap enflasyon fark hesapları ile karşılıklı
olarak çalışır. Parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine
tâbi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal
olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulması sonucu
oluşan farklar ise borcuna kaydedilir. Enflasyon düzeltme hesabının
bakiyesi gelir tablosuna aktarılmak suretiyle kapatılır.),
n) Net parasal
pozisyon; parasal varlıklarla parasal yükümlülükler arasındaki farkı,
İfade eder.
3. Düzeltme işleminde
aşağıdaki tarihler esas alınır:
a) Alış bedeli ile
değerlenen menkul kıymetlerle malî duran varlıklar için; satın alma
tarihi.
b) İlk madde ve
malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine dahil
edilen unsurlar, yıllara sarî inşaat ve onarım işlerinde maliyeti
oluşturan unsurlar, gelecek aylara ve yıllara ait giderler, maddî duran
varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddî olmayan duran
varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tâbi
varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, yıllara sarî inşaat ve
onarım hakedişleri, haklar ve şerefiyeler için; defterlere kayıt tarihi
(Bunlara mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslar, ödeme
veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilir.).
c) Parasal olmayan
alınan depozito ve teminatlar ile avanslar, nakit olarak ödenmiş
sermaye, hisse senetleri ihraç primleri, hisse senedi iptal kârları
için; tahsil tarihi.
d) Parasal olmayan
verilen depozito ve teminatlar ile avanslar için; ödeme tarihi.
e) Aynî sermaye olarak
konulan kıymetler için; mülkiyetin intikal ettiği tarih.
f) Kâr yedekleri,
geçmiş yıl kârları ve net dönem kârının sermayeye ilave edilmesi
dolayısıyla artırılan sermaye için; tescil tarihi.
g) Nakdî sermaye
karşılığı alınan hisse senetleri için; ödeme tarihi, aynî sermaye
karşılığı alınan hisse senetleri için; sermaye olarak konulan
kıymetlerin mülkiyetinin intikal ettiği tarih, temettü karşılığı alınan
hisse senetleri için; iştirak edilen şirket sermayesinin tescil tarihi.
h) Parasal olmayan
karşılıklar için; ilgili olduğu kıymetin düzeltmeye esas tarihi.
4. Düzeltme işleminde
bu Kanunda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen tutarlar
esas alınır. Ancak stokların, satılan malın ve maddî duran varlıkların
maliyet bedeline ve malî duran varlıkların alış bedeline intikal
ettirilen reel olmayan finansman maliyetleri düşüldükten sonra bulunan
tutarlar düzeltmeye tâbi tutulur. Toplulaştırılmış yöntemlerle
düzeltmeye tâbi tutulan kıymetlerin alış veya maliyet bedeline intikal
ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin düşülmesi ihtiyarîdir.
Mükellefler; reel
olmayan finansman maliyetini, toplam finansman maliyetlerine, ilgili
döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına
bölünmesi suretiyle belirlenen oranı uygulayarak da tespit edebilirler.
Ancak bu yöntemi seçen mükellefler seçtikleri yöntemden bu seçimi
yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar
dönemezler.
Belgelerde ayrıca
gösterilen vade farklarının reel olmayan kısımları ile üç aydan fazla
vadeli olan ve vade farkı düzenlenen belge üzerinde ayrıca gösterilmeyen
işlemlerde alacak ve borç senetlerinin reeskont işlemine tâbi
tutulmasında esas alınan Merkez Bankasınca uygulanan faiz oranı
kullanılarak hesaplanan vade farkı tutarının reel olmayan kısımları bu
madde hükümlerine tâbi tutulur.
(Mülga son
fıkra:16/7/2004-5228/60 md.)
5. Mükellefler düzeltme
işleminde Maliye Bakanlığınca belirlenen toplulaştırılmış yöntemleri
uygulayabilirler. Ancak toplulaştırılmış yöntemlerden birini seçen
mükellefler seçtikleri yöntemden, bu seçimi yaptıkları hesap dönemi
dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemezler.
Enflasyon düzeltmeleri,
ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına
kaydedilir.
Yıllara sarî inşaat ve
onarma işlerine ait maliyet ve hakedişlere ilişkin düzeltmeler,
enflasyon düzeltme hesabı yerine yıllara sarî inşaat enflasyon düzeltme
hesabına kaydedilir. Bu hesap işin bitiminde kâr/zarar hesabına intikal
ettirilir.
Düzeltme sonucu bulunan
tutarlar, izleyen dönemde enflasyon düzeltmesi yapılıp yapılmadığına
bakılmaksızın, izleyen dönemin başlangıç değerleri olarak dikkate
alınır.
Pasif kalemlere ait
enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba
nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı
dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi
tutulur. (Değişik ikinci cümle:
16/7/2004-5228/9 md.) Ancak öz sermaye kalemlerine ait
enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup
edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave
edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.
Enflasyon düzeltmesine
tâbi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde, bunlara ilişkin
enflasyon düzeltme farkları maliyet addolunur.
Matrahın tespitinde,
kanunen kabul edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiş yıl malî
zararları enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş tutarları ile dikkate
alınır.
6. Amortismanlar ve
itfa payları, düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanır.
Kazançlarını işletme
hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da
amortismana tâbi iktisadi kıymetlerini bu maddede belirtilen hükümlere
göre düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tâbi tutabilirler.
7.Enflasyon düzeltmesi
uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme şartlarının
yeniden oluşması halinde; enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden
başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır. Bu şekilde belirlenen
geçmiş yıl kârı vergiye tâbi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak
kabul edilmez. Ancak, matrahın tespitinde geçmiş yıl malî zararları
mukayyet değerleri ile dikkate alınır. Birikmiş amortismanlar, ait
oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında
ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir.
Bu işlemlerden doğan
pasif kalemlere ait fark hesapları için (5) numaralı bendin beşinci
paragraf hükmü uygulanır.
8. (5024 Sayılı
Kanunun 10/a maddesiyle yürürlüğü 30.12.2003 olarak belirlenen bent.)
Maliye Bakanlığı;
a) Mükellef veya meslek
grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla;
enflasyon düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntemler kullanılmasına izin
vermeye, toplulaştırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye,
b) Mükellef veya meslek
grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla
hangi tür malî tabloların; enflasyon düzeltmesine tâbi tutulup
tutulmayacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip
düzeltilmeyeceğini belirlemeye,
c) (3) numaralı bentte
yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas alınacak tarihi belirlemeye,
d) Ortalama ticarî
kredi faiz oranının tespitine ilişkin usul ve esasları tespit etmeye,
e) Bölgeler, sektörler,
iş grupları, iş nevileri veya parasal olmayan kıymetler itibarıyla
döviz, altın ve benzeri değerleri esas alarak düzeltme yaptırmaya ve
günlük olarak belirlenen endeks veya değerleri kullandırmaya,
f) Parasal ve parasal
olmayan kıymetleri belirlemeye,
g) Net parasal pozisyon
kâr/zarar hesabı yaptırmaya,
h) Enflasyon
düzeltmesine ilişkin usul ve esasları belirlemeye,
Yetkilidir.
9. (Ek:
16/7/2004-5228/9 md.) Münhasıran sürekli olarak işlenmiş; altın, gümüş
alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler bu fıkranın (1)
numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon düzeltmesi
yaparlar.
B) Yeniden değerleme
oranı, yeniden değerleme yapılacak yılın Ekim ayında (Ekim ayı dahil)
bir önceki yılın aynı dönemine göre Devlet İstatistik Enstitüsünün
Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat
artış oranıdır. Bu oran Maliye Bakanlığınca Resmî Gazete ile ilân
edilir.
C) (Ek: 30/3/2006 –
5479/11 md.) Vergi kanunlarında yer alan "toptan eşya fiyatları genel
endeksi" ibaresi "üretici fiyatları genel endeksi" ve "TEFE" ibaresi "ÜFE"
olarak uygulanır.
Ç) (7338
sayılı kanunun 31 inci maddesiyle eklenen fıkra; Yürürlük: 1.1.2022)Tam
mükellefiyete tabi ve bilanço esasına göre defter tutan gelir veya
kurumlar vergisi mükellefleri (kollektif, adî komandit ve adî şirketler
dâhil, (A) fıkrasının (9) numaralı bendi kapsamında söz konusu fıkranın
(1) numaralı bendinde yer alan şartlara bakılmaksızın enflasyon
düzeltmesi yapanlar ile kayıtlarını Türk para birimi dışında başka bir
para birimiyle tutmalarına izin verilenler hariç), (A) fıkrasında yer
alan enflasyon düzeltmesi yapma şartlarının gerçekleşmediği hesap
dönemlerinin sonu itibarıyla, bilançolarına dâhil
bulunan amortismana tabi iktisadi kıymetlerini (bu niteliklerini
korudukları müddetçe sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası
ihracına konu edilenler hariç) ve bunlar üzerinden ayrılmış olup
bilançolarının pasifinde gösterilen amortismanları aşağıda belirtilen
şartlar doğrultusunda yeniden değerleyebilirler.
1. İktisadi kıymetlerin maliyet
bedellerine eklenmiş bulunan (iktisadi kıymetlerin aktifleştirildiği
hesap dönemine ilişkin olanlar hariç) kur farkları ve kredi faizleri
(bunlara isabet eden amortismanlar dâhil) yeniden değerleme kapsamına
girmez.
2. Yeniden değerlemede, iktisadi
kıymetlerin ve bunlara ait amortismanların, bu Kanunda yer alan
değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve değerlemenin yapılacağı
hesap dönemi sonu itibarıyla yasal defter kayıtlarında yer alan
değerleri dikkate alınır. Amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış
olması durumunda, yeniden değerlemeye esas alınacak tutar
bu amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılarak belirlenir.
3. İktisadi kıymetlerin (2) numaralı
bende göre tespit edilen değerleri ve bunlara ilişkin amortismanların,
yeniden değerlemenin yapılacağı yıla ait olan yeniden değerleme oranı
ile çarpılması suretiyle yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.
Yapılacak değerlemede yeniden değerleme oranı olarak (B) fıkrasında
belirtilen oran dikkate alınır. Kendilerine özel hesap dönemi tayin
olunan mükellefler için, özel hesap döneminin başladığı takvim yılına
ait oran esas alınır.
Geçici vergi dönemleri itibarıyla
yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı, bir önceki
yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9 uncu aylarda bir önceki 3,
6 ve 9 aylık dönemlere göre Türkiye İstatistik Kurumunun Yurt İçi
Üretici Fiyat Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı esas
alınmak suretiyle belirlenir.
4. Yeniden değerleme neticesinde
iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelen değer artışı, yeniden
değerlemeye tabi tutulan iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden
değer artışı ayrıntılı olarak görünecek şekilde, bilançonun pasifinde
özel bir fon hesabında gösterilir. Değer artışı, iktisadi kıymetlerin
yeniden değerleme sonrası ve yeniden değerleme öncesi net bilanço aktif
değerleri arasındaki farktır. Net bilanço aktif değeri, iktisadi
kıymetlerin bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden, pasifte
yazılı amortismanların tenzili suretiyle bulunan değeri ifade eder.
İktisadi kıymetler için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış
olması durumunda söz konusu değer, bu amortismanlar tam olarak ayrılmış
varsayılarak belirlenir.
5. İktisadi kıymetlerini bu fıkra
kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutan mükellefler bu kıymetlerini,
yeniden değerleme sonrasında bulunan değerleri
üzerinden amortismana tabi tutmaya devam ederler. Yeniden değerlemeye
tabi tutulanların her birine isabet eden değer artışları ile bunların
hesap şekilleri amortisman kayıtlarında ayrıntılı olarak gösterilir.
6. Pasifte özel bir fon hesabında
gösterilen değer artışı tutarının, sermayeye ilave edilme dışında
herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilen veya işletmeden çekilen
kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu
dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulur. Sermayeye eklenen
değer artışları, ortaklar tarafından işletmeye ilave edilmiş kıymetler
olarak kabul edilir. Bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.
7. Yeniden değerlemeye tabi tutulan
iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması (satış, devir, işletmeden çekiş,
tasfiye gibi) halinde, bunlara isabet eden pasifte özel bir fon
hesabında gösterilen değer artışları aynen amortismanlar gibi muameleye
tabi tutulur.
8. Her yılın yeniden değerleme oranı
ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir. Yeniden değerlemenin
herhangi bir yıl yapılmamasından veya değerleme oranının düşük
uygulanmasından dolayı daha sonraki yıllarda geçmiş dönemlere ilişkin
yeniden değerleme yapılamaz.
9. Hesap dönemi içinde aktife giren
iktisadi kıymetler için aktife girdiği hesap döneminde, yeniden
değerleme yapılmaz.
10. Yeniden değerlemeye tabi tutulan
iktisadi kıymetlerin elden çıkarılmasından önce (A) fıkrasında
belirtilen enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin şartların oluşması
halinde, anılan fıkranın (7) numaralı bendi uyarınca enflasyon
düzeltmesi yapılır. Söz konusu bent gereği öz sermaye kalemlerinin
düzeltilmesinde bu madde kapsamındaki yeniden değerleme değer artış fonu
öz sermayeden düşülür. Ayrıca mezkûr değer artış fonunun sermayeye
ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları sermaye artışı olarak dikkate
alınmaz ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmaz.
11. (A) fıkrası uyarınca enflasyon
düzeltmesine ilişkin şartların oluştuğu dönemlerde, bu fıkra uyarınca
yeniden değerleme yapılmaz. Anılan fıkrada belirtilen enflasyon
düzeltmesine ilişkin şartların oluşmadığı ilk hesap döneminden itibaren,
bu fıkra hükümleri uyarınca yeniden değerleme uygulamasına devam
olunabilir. Bu durumda iktisadi kıymetlerin yeniden değerlemesine esas
değerler olarak, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş son bilançoda yer
alan değerler dikkate alınır. Bu değerin tespitinde, iktisadi kıymetler
için amortismanın herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda, bu
amortismanlar tam olarak ayrılmış varsayılır.
12. Bu fıkra kapsamında yeniden
değerleme yapılan hesap döneminden sonra (A) fıkrası uyarınca enflasyon
düzeltmesi şartlarının yeniden oluşması durumunda, bu fıkra hükümlerine
göre yeniden değerlemeye tabi tutulmuş olan iktisadi kıymetler ile
bunlara ilişkin amortismanlar düzeltilmiş son değerleri dikkate alınarak
enflasyon düzeltmesine tabi tutulur.
13. Yeniden değerlemenin herhangi bir
yılda yapılmaması durumunda, sonraki hesap dönemlerine ilişkin olarak bu
fıkra kapsamında yeniden değerleme yapılabilir.
14. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye
Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.
GEÇİCİ MADDE 32 – Bu maddeyi
ihdas eden Kanunla mükerrer 298 inci maddeye eklenen (Ç) fıkrası
kapsamında yeniden değerleme yapabilecek olan mükellefler, anılan fıkra
uyarınca ilk kez yeniden değerleme yapacakları hesap döneminden önceki
hesap döneminin sonu itibarıyla bilançolarına kayıtlı bulunan
taşınmazlar ile amortismana tabi diğer
iktisadi kıymetlerini (bu niteliklerini korudukları müddetçe
sat-kirala-geri al işlemine veya kira sertifikası ihracına konu edilen
taşınmaz ve iktisadi kıymetler hariç) aşağıdaki şartlarla yeniden
değerleyebilirler.
a) Yeniden değerlemede, taşınmazlar ile amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetlerin ve bunlara ait amortismanların, bu Kanunda
yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilen ve bu Kanunun mükerrer
298 inci maddesinin (Ç) fıkrası uyarınca ilk kez yeniden değerleme
yapılacak hesap döneminden önceki hesap döneminin sonu itibarıyla yasal
defter kayıtlarında yer alan değerleri dikkate alınır. Amortismanın
herhangi bir yılda yapılmamış olması durumunda, yeniden değerlemeye esas
alınacak tutar bu amortismanlar tam olarak
ayrılmış varsayılarak belirlenir.
b) Taşınmazlar ve amortismana tabi diğer
iktisadi kıymetlerin (a) bendine göre tespit edilen değerleri ve bunlara
ilişkin amortismanların yeniden değerleme oranı ile çarpılması suretiyle
yeniden değerleme sonrası değerleri bulunur.
Yapılacak değerlemede esas alınacak yeniden değerleme oranı olarak;
1. Bu Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasına göre
enflasyon düzeltmesine tabi tutulan;
i) En son bilançoda yer alan taşınmazlar ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetler ile bunların amortismanları için, anılan
maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yapılacak yeniden değerlemenin ilgili
olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE
değerinin, söz konusu bilançonun ait olduğu tarihi takip eden aya
ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan oran,
ii) En son bilanço tarihinden sonra iktisap edilen taşınmazlar
ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetler
ile bunların amortismanları için, anılan maddenin (Ç) fıkrası kapsamında
yapılacak yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki
hesap döneminin son ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, bunların iktisap
edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölünmesi ile bulunan
oran,
2. Daha önce Kanunun geçici 31 inci maddesinin;
i) Birinci fıkrasında yer alan tarihe kadar yeniden değerlemeye
tabi tutulan taşınmazlar ve amortismanları için,
mükerrer 298 inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yapılacak yeniden
değerlemenin ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son
ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerinin, 2018 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE
değerine bölünmesi ile bulunan oran,
ii) Yedinci fıkrasında yer alan tarihe kadar yeniden
değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetler ile bunların amortismanları için, mükerrer 298
inci maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yapılacak yeniden değerlemenin
ilgili olduğu hesap döneminden önceki hesap döneminin son ayına ilişkin
Yİ-ÜFE değerinin, 2021 yılı Haziran ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine
bölünmesi ile bulunan oran,
dikkate alınır.
Bu bent uyarınca dikkate alınacak Yİ-ÜFE ibaresi; Türkiye İstatistik
Kurumunun her ay için belirlediği 1/1/2005 tarihinden
itibaren üretici fiyatları endeksi (ÜFE) değerlerini, 1/1/2014
tarihinden itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) değerlerini
ifade eder.
c) Yeniden değerleme neticesinde taşınmazlar ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetlerin değerinde meydana gelecek değer artışı,
yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar ve amortismana tabi diğer
iktisadi kıymetlerin her birine isabet eden değer artışları ayrıntılı
olarak gösterilecek şekilde, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabında
gösterilir. Değer artışı, taşınmazlar ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetlerin yeniden değerleme sonrası ve yeniden
değerleme öncesi net bilanço aktif değerleri arasındaki farktır. Net
bilanço aktif değeri, taşınmazlar ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetlerin bilançonun aktifinde yazılı değerlerinden,
pasifte yazılı amortismanların tenzili suretiyle bulunan değeri ifade
eder.
Taşınmaz ve amortismana tabi diğer
iktisadi kıymetlerini bu madde kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutan
mükellefler bunları, yapılan yeniden değerleme sonrasında bulunan
değerleri üzerinden amortismana tabi tutmaya devam ederler.
Pasifte özel bir fon
hesabında gösterilen değer artışı tutarı üzerinden %2 oranında
hesaplanan vergi, yeniden değerleme işleminin yapıldığı tarihi izleyen
ayın sonuna kadar bir beyanname ile gelir veya kurumlar vergisi yönünden
bağlı olunan vergi dairesine beyan edilir ve ilk taksiti beyanname verme
süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden
ikinci ve dördüncü ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenir. Bu
fıkra kapsamında ödenen vergi; gelir ve kurumlar vergisinden mahsup
edilmez, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak
kabul edilmez. Beyanın zamanında yapılmaması ya da tahakkuk eden
verginin süresinde ödenmemesi halinde bu madde hükümlerinden
faydalanılamaz.
Pasifte özel bir fon hesabında gösterilen değer artışı tutarının,
sermayeye ilave edilme dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba
nakledilen veya işletmeden çekilen kısmı, bu işlemin yapıldığı dönem
kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar
vergisine tabi tutulur.
Yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmaz ve amortismana tabi
diğer iktisadi kıymetlerin elden çıkarılması halinde, pasifte özel bir
fon hesabında gösterilen değer artışları, kazancın tespitinde dikkate
alınmaz.
Bu madde kapsamında yeniden değerleme sadece bir kez, bu Kanunun
mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası uyarınca yapılacak yeniden
değerleme öncesinde olmak üzere yapılabilir. Bu madde kapsamında yeniden
değerleme yapmakla birlikte yeniden değerlemenin ilgili olduğu hesap
döneminden sonraki hesap dönemi için mükerrer 298 inci maddenin (Ç)
fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapmayan mükellefler, daha sonraki
dönemlerde mezkûr fıkra kapsamında yapacakları yeniden değerlemede
tekrar bu madde kapsamında yeniden değerleme yapamazlar.
Bu madde kapsamında yeniden değerlemeye tabi tutulan taşınmazlar
ve amortismana tabi diğer iktisadi
kıymetlerin elden çıkarılmasından önce bu Kanunun mükerrer 298 inci
maddesinin (Ç) fıkrası uyarınca yeniden değerleme yapılmadan mezkûr
maddenin (A) fıkrası gereğince enflasyon düzeltmesi yapılmasına ilişkin
şartların oluşması halinde, bu madde gereğince oluşan değer artışı fonu özsermayeden düşülmek
suretiyle mezkûr madde uyarınca enflasyon düzeltmesi yapılır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye
Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|