2004
VE SONRASI BİLANÇOLARIN DÜZELTİLMESİ
Enflasyon düzeltme hesabı; parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu
oluşan farkların kaydedildiği hesabı (Bu hesap enflasyon fark hesapları ile
karşılıklı olarak çalışır. Parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon
düzeltmesine tâbi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal
olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulması sonucu oluşan
farklar ise borcuna kaydedilir. Enflasyon düzeltme hesabının bakiyesi gelir
tablosuna aktarılmak suretiyle kapatılır.)
Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme
şartlarının yeniden oluşması halinde; enflasyon düzeltmesi yapılan en son
dönemden başlamak üzere enflasyon düzeltmesi yapılır. Bu şekilde belirlenen
geçmiş yıl kârı vergiye tâbi tutulmaz, geçmiş yıl zararı zarar olarak kabul
edilmez
Düzeltme işleminde aşağıdaki tarihler esas alınır:
a)
Alış bedeli ile değerlenen menkul kıymetlerle malî duran varlıklar için; satın
alma tarihi.
b)
İlk madde ve malzeme, ticari mallar, yarı mamul ve mamul stokların maliyetine
dahil edilen unsurlar, yıllara sarî inşaat ve onarım işlerinde maliyeti
oluşturan unsurlar, gelecek aylara ve yıllara ait giderler, maddî duran
varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddî olmayan duran varlıklar ve
bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tâbi varlıklar ve bu varlıkları
oluşturan unsurlar, yıllara sarî inşaat ve onarım hakedişleri, haklar ve
şerefiyeler için; defterlere kayıt tarihi (Bunlara mahsuben verilen veya alınan
parasal olmayan avanslar, ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar
düzeltilir.).
c)
Parasal olmayan alınan depozito ve teminatlar ile avanslar, nakit olarak ödenmiş
sermaye, hisse senetleri ihraç primleri, hisse senedi iptal kârları için; tahsil
tarihi.
d)
Parasal olmayan verilen depozito ve teminatlar ile avanslar için; ödeme tarihi.
e)
Aynî sermaye olarak konulan kıymetler için; mülkiyetin intikal ettiği tarih.
f)
Kâr yedekleri, geçmiş yıl kârları ve net dönem kârının sermayeye ilave edilmesi
dolayısıyla artırılan sermaye için; tescil tarihi.
g)
Nakdî sermaye karşılığı alınan hisse senetleri için; ödeme tarihi, aynî sermaye
karşılığı alınan hisse senetleri için; sermaye olarak konulan kıymetlerin
mülkiyetinin intikal ettiği tarih, temettü karşılığı alınan hisse senetleri
için; iştirak edilen şirket sermayesinin tescil tarihi.
h)
Parasal olmayan karşılıklar için; ilgili olduğu kıymetin düzeltmeye esas tarihi.
DÜZELTME İŞLEMİNDE ESASLAR
Stokların, satılan malın ve maddî duran varlıkların maliyet bedeline ve malî
duran varlıkların alış bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman
maliyetleri düşüldükten sonra bulunan tutarlar düzeltmeye tâbi tutulur.
Toplulaştırılmış yöntemlerle düzeltmeye tâbi tutulan kıymetlerin alış veya
maliyet bedeline intikal ettirilen reel olmayan finansman maliyetlerinin
düşülmesi ihtiyarîdir.
Mükellefler; reel olmayan finansman maliyetini, toplam finansman maliyetlerine,
ilgili döneme ait TEFE artış oranının dönem ortalama ticari kredi faiz oranına
bölünmesi suretiyle belirlenen oranı uygulayarak da tespit edebilirler. Ancak bu
yöntemi seçen mükellefler seçtikleri yöntemden bu seçimi yaptıkları hesap dönemi
dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemezler.
Belgelerde ayrıca gösterilen vade farklarının reel olmayan kısımları ile üç
aydan fazla vadeli olan ve vade farkı düzenlenen belge üzerinde ayrıca
gösterilmeyen işlemlerde alacak ve borç senetlerinin reeskont işlemine tâbi
tutulmasında esas alınan Merkez Bankasınca uygulanan faiz oranı kullanılarak
hesaplanan vade farkı tutarının reel olmayan kısımları bu madde hükümlerine tâbi
tutulur.
REEL OLMAYAN FİNANSMAN MALİYETİ
Reel olmayan finansman maliyeti; her türlü borçlanmada, borç tutarlarına
(yabancı para üzerinden borçlanmalarda borcun alındığı tarihteki
Yeni Türk Lirası
karşılıklarına), borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması
suretiyle hesaplanan tutarı, ifade eder.
Reel Olmayan Finansman Maliyetlerinin Hesaplanması
Mükellefler,
reel olmayan finansman maliyetlerini aşağıda belirtilen iki yöntemden
istedikleri birini seçerek hesaplayabileceklerdir.
Borç Tutarının Esas Alınması
Bu
yöntemde reel olmayan finansman maliyeti (ROFM); her türlü borçlanmada, borç
tutarlarına borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranının uygulanması
suretiyle bulunan tutarı ifade etmektedir. Yabancı para üzerinden borçlanmalarda
borcun kullanıldığı döneme ait TEFE artış oranı, borcun alındığı tarihteki Türk
Lirası karşılıklarına uygulanacaktır.
Toplam Finansman Maliyetinin Esas Alınması
Bu
yöntemde reel olmayan finansman maliyeti; toplam finansman maliyetlerine, ilgili
döneme ait
TEFE artış oranının hesap dönemine ait ortalama ticari kredi faiz oranına
bölünmesi sonucunda belirlenen oranlar uygulanmak suretiyle bulunan tutarın,
maliyet veya alış bedelinden düşülmesi suretiyle hesaplanacaktır.
Bu
yöntemi seçen mükellefler seçtikleri bu yöntemden, seçimi yaptıkları hesap
dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyeceklerdir.
TaşımaKatsayısı
Düzeltme işlemine tabi tutulacak mali tabloda yer alan iktisadi kıymetlerden
bazılarının düzeltmeye esas tarihleri, düzeltme yapılmış bir tarihten öncesine
gidebilir. Bu takdirde bu tür iktisadi kıymetler için yeniden düzeltmeye esas
tarihe kadar inerek, uygun düzeltme katsayısını bulmaya gerek yoktur; düzeltme
yapılan en son mali tabloda, bu iktisadi kıymete ait değerlerin uygun bir
katsayı ile çarpılması düzeltme işlemi için yeterlidir.
Mali tablolardaki parasal ve parasal olmayan tutarların, taşıma katsayısı
kullanılarak ilgili dönemin sonundaki yeni değerlerinin hesaplanmasına "taşıma"
denilir ve hesaplama işlemi "taşıma katsayısı" kullanılarak yapılır.
Taşıma katsayısı, mali tablonun ait olduğu aya ilişkin fiyat endeksinin, bir
önceki dönemin sonundaki (yıl içinde işe başlayanlarda işe başlanılan aya
ilişkin) fiyat endeksine bölünmesiyle elde edilen katsayıdır. Parasal kıymetler
için taşıma katsayısı bir olarak uygulanır.
Taşıma katsayısı kullanılarak parasal olmayan kıymetlerle ilgili olarak
yapılacak düzeltme işlemi, aşağıdaki formüle göre hesaplanan taşıma katsayıları
ile yapılacaktır
Örnek
(A) Limited Şirketinin aktifinde yer alan bir demirbaşın 31/12/2003 tarihli
enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem sonu bilançosundaki değeri
1.200.000.000 TL.dır. Söz konusu demirbaşın 30/6/2004 tarihli ikinci geçici
vergi dönemine ilişkin bilançodaki kayıtlı değeri de 1.200.000.000 TL.dır.
30/6/2004 tarihli bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması işleminde, bu
demirbaşın düzeltmeye esas tutarının taşıma katsayısı ile çarpılması
gerekmektedir.
Buna göre demirbaşın düzeltilmiş tutarı aşağıdaki şekilde bulunacaktır. (Bu
demirbaşa ait birikmiş amortismanın düzeltilmesi ihmal edilmiştir.)
Düzeltme Katsayısı
Düzeltme işlemine tabi tutulacak mali tabloda yer alan iktisadi kıymetlerden
bazılarının düzeltmeye esas tarihleri, düzeltme yapılmış bir tarihten sonrasına
gidebilir. Bu takdirde bu tür iktisadi kıymetler için düzeltmeye esas tarihe
kadar inmek, uygun düzeltme katsayısını bulmak ve düzeltmeye esas tutar ile
düzeltme katsayısını çarparak düzeltme işlemini gerçekleştirmek gerekecektir.
Düzeltme işlemi aşağıdaki formüle göre hesaplanan düzeltme katsayıları
kullanılarak yapılacaktır.
Örnek 1
31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutan (B)
işletmesi, (C) Anonim Şirketinin %5 hissesine tekabül eden hisse senetlerini
15/3/2004 tarihinde (D) işletmesinden 50.000.0000.000 TL.na satın almıştır. (B)
işletmesinin 30/6/2004 tarihli bilançosunda söz konusu bu menkul kıymetlerin
değeri 50.000.000.000 TL. olarak görünecektir. Bu tutarın düzeltilmesi ise
aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi ile olacaktır.
Örnek 2
31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutan (E)
işletmesinin 05/02/2004 tarihinde demirbaş olarak kullanmak üzere aktifine
aldığı 1.000.000.000 TL. tutarındaki bilgisayarın 30/6/2004 tarihli 2 nci geçici
vergi dönemine ait bilançodaki düzeltilmiş değeri, düzeltmeye esas tarih
itibariyle sahip olduğu değerine düzeltme katsayısı uygulanmak suretiyle
aşağıdaki şekilde tespit edilecektir. (Bilgisayarın faydalı ömrü 4 yıldır.)
*Bilgisayar İçin Amortisman Hesaplanması:
Bilgisayarın faydalı ömrü 4 yıldır.
STOKLARIN DEĞERLENMESİ
Mükellefler düzeltme işleminde Maliye Bakanlığınca belirlenen toplulaştırılmış
yöntemleri uygulayabilirler. Enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda olan
mükellefler, 31/12/2003 tarihli bilançolarını düzeltirken toplulaştırılmış
yöntemleri kullanmış olsun ya da olmasınlar, 1/1/2004 tarihinden sonraki geçici
vergi dönemleri sonu itibariyle düzenlenecek olan bilançolarında yer alan
stoklarını, toplulaştırmış yöntemlere göre düzeltmek istedikleri takdirde, 338
sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde yer alan toplulaştırılmış
yöntemlerden arzu ettiklerini seçebilecekler, ancak seçtikleri yöntemden, bu
seçimi yaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar
dönemeyeceklerdir
Toplulaştırılmış Yöntemlere Göre Düzeltme Katsayıları
Enflasyon düzeltmesinde mükellefler toplulaştırılmış yöntemleri tercih
ediyorlarsa bir önceki bölümde yer alan formüle göre bulanacak düzeltme
katsayıları yerine, bu bölümde yer alan esaslara göre bulunan katsayıları
kullanarak düzeltme işlemini gerçekleştireceklerdir.
Toplulaştırılmış yöntemler kullanılarak düzeltilebilecek parasal olmayan
kıymetler, stoklarla sınırlıdır. Mükellefler stokların düzeltmeye esas
tutarlarını, düzeltmede esas alınacak tarihlere bağlı kalmaksızın, dönem
ortalama düzeltme katsayısı ile veya hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme
katsayısı ile çarpmak suretiyle düzeltme işlemini gerçekleştireceklerdir.
Mükellefler belirtilen bu yöntemlerden herhangi birini seçebileceklerdir.
Basit Ortalama Yöntemi
Basit ortalama yöntemi; gelir tablosu kalemleri ile stokların düzeltmede esas
alınacak tarihlere bağlı kalınmaksızın dönem ortalama düzeltme katsayısı ile
çarpılması suretiyle enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmasını,ifade eder.
Bu
yöntemde düzeltme katsayısı, mali tabloların ait olduğu aya ilişkin fiyat
endeksinin, bu endeks ile bir önceki geçici vergi döneminin sonundaki fiyat
endeksi toplamının ikiye bölünmesi sonucu bulunan endekse bölünmesiyle elde
edilen katsayı olarak hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da düzeltme
işlemine tabi tutulan bilançoda yer alan stoklara ait değerler esas alınır.
Örnek
Perakende hazır giyim ürünleri satışı ile iştigal eden ve 31/12/2003 tarihli
dönem sonu bilançosunu enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş olan (F) Limited
Şirketinin 30/6/2004 tarihli bilançosunda stok mevcudu 20.000.000.000 TL. olarak
görünmektedir. İşletme sahipleri, 30/6/2004 tarihli bilançoyu düzeltirken
bilançoda görünen stokların düzeltmeye esas tarih ve tutarlarını tespit etmekte
zorlanmış bu nedenle stoklarını toplulaştırılmış yöntemlerden basit ortalama
yöntemini tercih etmek suretiyle düzeltmeye karar vermişlerdir.
Bu
yönteme göre düzeltilmiş stok değerleri aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
Dönem Ortalama Düzeltme Katsayısı (A) = 7982,7 / [(7982,7 + 7862,2) / 2] =
1,0076
Düzeltmeye Esas Tutar (B) = 20.000.000.000 TL.
Düzeltilmiş Tutar (A x B) = 20.152.000.000 TL.dır.
Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntemi
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı; enflasyon düzeltmesine tâbi
tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi
alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tâbi tutulmuş değerleri toplamının,
dönem başı stok ile dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas
alınacak tutarlarının toplamına bölünmesi ile bulunan katsayıyı,ifade eder.
Hareketli ağırlıklı ortalama yöntemi; dönem sonu stok ve dönem içinde satılan
mal maliyetinin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının hareketli
ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı ile çarpılması suretiyle enflasyon
düzeltmesine tâbi tutulmasını (Bir önceki döneme ait düzeltilmiş satılan mal
maliyeti enflasyon düzeltmesi yapılan dönemin sonuna taşıma katsayısı
uygulanarak taşınır. Bu hesaplamalarda amortisman ve reel finansman giderleri,
endekslenmeden dikkate alınır.)
Bu
yöntemde düzeltme katsayısı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı
stoğun ilgili dönemin sonuna taşınmış değeri ile dönem içi alış ve giderlerin
enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri toplamının, dönem başı stok ile
dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarlarının
toplamına bölünmesi ile hesaplanır ve düzeltmeye esas tutar olarak da dönem sonu
stoğun enflasyon düzeltmesine esas alınacak tutarı alınır. Bu hesaplamada
amortisman ve reel finansman giderleri, endekslenmeden dikkate alınır.
Örnek
Market işletmeciliği yapan ve 31/12/2003 tarihli dönem sonu bilançosunu 328 sıra
numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca enflasyon düzeltmesine tabi
tutmuş olan Bay (G), 30/6/2004 tarihli bilançosunu düzeltirken bilançoda görünen
stoklarını toplulaştırılmış yöntemlerden hareketli ağırlıklı ortalama yöntemini
tercih etmek suretiyle düzeltmeye karar vermiştir.
İşletmenin 31/12/2003 tarihli düzeltilmiş bilançosundaki stoklara ilişkin
veriler aşağıdaki gibidir.
A
malı: 2.000.000 TL.
B
malı: 3.000.000 TL.
1/1/2004 tarihinden itibaren işletmeye giren ve çeşitli nedenlerle işletmeden
çıkan malların dökümü aşağıda gösterilmiştir(15)
.
AYLAR |
A MALI |
B MALI |
Girişler |
Çıkışlar |
Girişler |
Çıkışlar |
Ocak |
500.000 |
700.000 |
600.000 |
1.500.000 |
Şubat |
800.000 |
200.000 |
900.000 |
2.000.000 |
Mart |
400.000 |
400.000 |
1.200.000 |
1.500.000 |
Nisan |
100.000 |
300.000 |
300.000 |
300.000 |
Mayıs |
500.000 |
600.000 |
200.000 |
100.000 |
Haziran |
600.000 |
500.000 |
50.000 |
100.000 |
Toplam |
2.900.000 |
2.700.000 |
3.250.000 |
5.500.000 |
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısının formülünü incelediğimizde
formüle yerleştirilmesi gereken değerler aşağıdaki gibi olacaktır.
·
Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna
taşınmış değeri
·
Dönem içi alış ve giderlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerleri
Buna göre 30/6/2004 tarihli bilançoda görünen stokların, hareketli ağırlıklı
ortalama yöntemi kullanılarak düzeltilmesi aşağıdaki adımların
gerçekleştirilmesi suretiyle olacaktır.
1.
Enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş dönem başı stoğun ilgili dönemin sonuna
taşınmış değerinin bulunması:
2.
Dönem içi alışların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş değerlerinin bulunması:
2.1.Düzeltme katsayılarının hesaplanması:
2.2. 1/1/2004 tarihinden sonra işletmeye giren malların 30/6/2004 tarihinde
düzeltmeye tabi tutulması:
AYLAR |
A MALI |
B MALI |
Girişler
(A) |
Düzeltme K. (B) |
Düzeltilmiş D. (A x B) |
Girişler
(C) |
Düzeltme K. (D) |
Düzeltilmiş D. (C x D) |
Ocak |
500.000 |
1,05361 |
526.805 |
600.000 |
1,05361 |
632.166 |
Şubat |
800.000 |
1,03663 |
829.304 |
900.000 |
1,03663 |
932.967 |
Mart |
400.000 |
1,01533 |
406.132 |
1.200.000 |
1,01533 |
1.218.396 |
Nisan |
100.000 |
0,98912 |
98.912 |
300.000 |
0,98912 |
296.736 |
Mayıs |
500.000 |
0,98945 |
494.725 |
200.000 |
0,98945 |
197.890 |
Haziran |
600.000 |
1 |
600.000 |
50.000 |
1 |
50.000 |
TOPLAM |
2.900.000 |
|
2.955.878 |
3.250.000 |
|
3.328.155 |
3.
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı kullanılarak dönem sonu stok ve
dönem içi alış ve giderlerin düzeltilmiş tutarlarının bulunması:
A
malı için,
Dönem Sonu Stoğun Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntem Kullanılarak Bulunan
Taşınmış Değeri:
30/6/2004 tarihi itibariyle stok tutarı = 2.200.000
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı = 1,04461
2.200.000 x 1,04461 = 2.298.142 TL
B
malı için,
Dönem Sonu Stoğun Hareketli Ağırlıklı Ortalama Yöntem Kullanılarak Bulunan
Taşınmış Değeri:
30/06/2004 tarihi itibariyle stok tutarı = 750.000
Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı = 1,05156
750.000 x 1,05156 = 788.670 TL.
Düzeltilmiş Cari Dönem Kar-Zararı
Geçici vergi dönemleri sonu itibariyle oluşan kar ya da zarar, Enflasyon
Düzeltme Hesabının bakiyesine göre bulunacaktır. Enflasyon Düzeltme Hesabının
bakiyesi, Dönem Kar/Zarar Hesabına devredilerek kapatılacak ve verilen bakiye
türüne göre işletmenin dönem kar ya da zararı görülmüş olacaktır.
Bedelsiz Alınan Hisse Senetleri
Bilindiği üzere anonim şirketlerde sermaye artışlarının kaynağı, işletme
dışındaki diğer şahıslar veya ortaklar tarafından sağlanan dışsal kaynaklar
olabileceği gibi içsel yani işletmeye ait sermaye yedekleri, kar yedekleri ve
geçmiş yıllar karları da olabilmektedir.
1/1/2004 tarihinden önce ayrılmış olan ve sermayeye ilave edilen yeniden
değerleme değer artış fonu gibi fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan
sermaye artışlarının artış olarak dikkate alınmayacağı ve bunların enflasyon
düzeltmesine tabi tutulmayacaktır..
Buna göre,
·
İşletmenin aktifine kayıtlı maddi duran varlık kalemlerinin Vergi Usul Kanunu
hükümlerine göre yeniden değerlenmesinden oluşmuş değer artışlarından,
·
İşletmenin iştirakleri ile bağlı ortakları bünyesinde Vergi Usul Kanunu
hükümlerine göre yapılan yeniden değerleme dolayısıyla oluşmuş değer
artışlarından,
·
Gelir Vergisi Kanununun 38 inci maddesine istinaden gayrimenkul, iştirak
hisseleri ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetlerin satış kazancının
maliyet bedelinin arttırılan kısmına tekabül eden kısımlarından
kaynaklanan sermaye artışlarına ilişkin olarak ortaklara verilen ve itibari
değerle değerlenen bedelsiz hisse senetleri, enflasyon düzeltmesi yapmak zorunda
olan ortaklar tarafından,aşağıdaki esaslara göre düzeltmeye tabi tutulacaktır.
Çeşitli sebeplerle iştiraklerden bedelsiz olarak alınan ve itibari değerle
değerlenen hisse senetleri, bunlar için daha önceden aktif ve pasifte açılmış
hesapların kapatılması ve alış bedeli ile değerlenen hisse senedi miktarının
bedelsiz alınan kadar artırılıp, alış bedeli yeniden bulunan miktara bölünmek
suretiyle düzeltmeye esas tutar bulunacak ve düzeltmeye esas tarih olarak da
orijinal hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alınacaktır.
İşletmeye ait sermaye yedekleri, kar yedekleri ve geçmiş yıllar karlarından
kaynaklanmakla birlikte yukarıda sayılanlar dışındaki kaynaklardan dolayı oluşan
sermaye artışlarına ilişkin olarak verilen hisse senetleri, diğer parasal
olmayan kıymetler gibi (düzeltmeye esas tutar ile düzeltme katsayısının
çarpılması suretiyle) düzeltililecektir.
1/1/2004 Tarihinden Sonra İşe Başlayanlarda İhtiyarilik Uygulaması
31/12/2003 tarihi (Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2004 yılında
biten hesap döneminin sonu) itibariyle aktif toplamı 7,5 trilyon Türk Lirasını
veya hesap dönemine ait ciroları toplamı 15 trilyon Türk Lirasını aşmayan
mükelleflerin, dilemeleri halinde 2004 yılına ilişkin geçici vergi dönemlerinde
enflasyon düzeltmesi yapmayabilecekleri belirtilmişti.
1/1/2004 tarihinden sonra işe başlayan ve bilanço esasına göre defter tutan
gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin, 2004 yılının ikinci geçici vergi
döneminden itibaren düzenleyecekleri bilançolarına ilişkin olarak düzeltme yapma
konusundaki ihtiyarilikten yararlanabilmeleri, işe başlama tarihi itibariyle
düzenlemiş oldukları dönem başı bilançolarına ait aktif toplamının 7,5 trilyon
Türk Lirasını aşmamasına bağlıdır. Dönem başı bilançosuna ait aktif toplamının
7,5 trilyon Türk Lirasını aşması halinde, ihtiyarilikten yararlanılamayacak ve
30/6/2004 tarihli ikinci geçici vergi dönemine ait bilanço, düzeltmeye tabi
tutulacaktır. Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler,
kendisine özel hesap dönemi tayin edilenlerin ticari ve zirai kazançlarının,
hesap dönemlerinin kapandığı takvim yılının kazancı sayılacağı belirtilmiştir.
Diğer taraftan 5024 sayılı Kanunla Vergi Usul Kanununa eklenen geçici 25 inci
maddenin (k) bendine göre kendisine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler
için;
·
31/12/2003 tarihli bilanço, 2004 yılı içinde biten hesap dönemi sonundaki
bilançoyu,
·
2003 yılı hesap dönemi, 2004 yılı içinde biten hesap dönemini,
·
1/1/2004 tarihi 2004 yılı içinde başlayan hesap döneminin başındaki tarihi
ifade etmektedir.
Bilançolarını Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutan Mükelleflerin Beyanname Üzerinde
Yapacakları İşlemler
2003 ve Önceki Yıllara Ait İndirilemeyen Geçmiş Yıl Mali Zararları
Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinin (f) bendine göre; bilanço esasına
göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri, 1/1/2004 tarihinden
sonra verilecek yıllık gelir vergisi ve kurumlar vergisi beyannameleri ile
geçici vergi beyannamelerinde beyan edecekleri vergi matrahlarını tespit
ederken, (düzeltme öncesi bilançolara dayanan) 2003 ve önceki yıllara ait
indirilemeyen geçmiş yıl mali zararlarını mukayyet değerleri ile dikkate
alacaklardır.
2004 ve Sonraki Yıllara Ait Geçmiş Yıl Mali Zararları
Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı
bendine göre; bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi
mükellefleri, 1/1/2005 tarihinden sonra verilecek yıllık gelir vergisi ve
kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici vergi beyannamelerinde beyan
edecekleri vergi matrahlarını tespit ederken, (düzeltilmiş 31/12/2003 tarihli
bilançoya dayanan) 2004 ve sonraki yıllara ait geçmiş yıl mali zararlarını
enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate alacaklardır.
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve İstisnalar
Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) numaralı
bendine göre; bilanço esasına göre defter tutan gelir veya kurumlar vergisi
mükellefleri, 1/1/2004 tarihinden sonra verilecek yıllık gelir vergisi ve
kurumlar vergisi beyannameleri ile geçici vergi beyannamelerinde beyan
edecekleri vergi matrahlarını tespit ederken, 1/1/2004 tarihinden itibaren
gerçekleşen kanunen kabul edilmeyen giderler ile vergiden istisna edilmiş olan
tutarları enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş tutarları ile dikkate
alacaklardır. Yatırım indirimi tutarları ise Gelir Vergisi Kanununun 19 ve
geçici 61 inci maddelerinde yer alan hükümlere göre tespit edilecek tutarlar
üzerinden beyannameye ithal edilecektir.
Vergi Usul Kanununun geçici 25 inci maddesinin (c) bendine 5228 sayılı Kanunun
11 inci maddesiyle eklenen (3) numaralı alt bent ile (31/12/2003 tarihli
bilançoya ait düzeltme ile sınırlı olmak üzere) amortisman süresi bitmemiş olan
kıymetlere ilişkin maliyet veya alış bedelinden düşülen reel olmayan finansman
maliyetinden amortisman ayrılmamış tutarın, 2004 ve sonraki dönemlerde 5 yılda
ve eşit taksitler halinde dönem kazancının tespitinde gider olarak dikkate
alınacağı belirtilmiştir. Enflasyon düzeltmesi uygulamasında, söz konusu reel
olmayan finansman maliyetleri bilançoda gözükmeyeceği için, bunların da mukayyet
değerleri ile beyanname üzerinde indirim konusu yapılması gerekmektedir.
Kaynak.VUK Mük.298, 338 Tebliğ,Sirküler 11,Geçici Madde 25,Sirküler 8
|